‘’On the edge’’ sevdiğim bir kavram. Söz konusu bir tehlikeyi ve güvencesiz durumu; fakat aynı zamanda insanı bir şeyleri yapmaya, değiştirmeye iten bir sınırlılığı da göstermesi açısından büyük bir anlam değeri taşıyor. Türkçe kullanımında ise tamamen yerine oturan bir kavramı beraberinde gösteriyor. Eşik ve kıyı ifadeleri; kendi sınırının ucuna gelmiş, uçurumun başında duran insanın yüreğine de dokunuyor. Hayatı ve değişimi tam olarak ne yaratır? Ya da dinamik olmayan, diyalektiği bulunmayan bir yaşam süreci hangi derinlikli anlamları taşıyabilir? Bugün dijital gazetecilik de kendi eşiğinin kıyısında yarattığı kutsallara tutunmuş durumda. Peki; yarının gazeteciliği, hangi kavramlar üzerinden bir gelecek tasvirini gösteriyor? Bunun için kusursuz eşiği yaratan sorulara bakmamız gerekecek.
İnsan, varlığını yöneten yasaları anladıkça onlara egemen olur.
George Thomson
Kutsal savaş: Gerçek ve anlam çarpışıyor… Neredeyiz?
Bill Kovach ve Tom Rosentiel özellikle ABD pratiğinde önem kazanan yeni çağın gazeteciliğinin büyük isimlerinden bazıları… ‘’The Elements of Journalism’’ kitabındaki ifadelere ve bundan bağımsız özellikle geleneksel gazetecilik argümanlarına baktığımızda dijital gazeteciliğin ilk yükümlülüğünün gerçeği inşa etmek olduğunu görürüz. [i] Hakikat işçiliği! Büyük bir karanlık mağarada ateşi taşıyan çocuğun hikâyesi. Ruhu genç fakat bedeni yorgun… İnanmalı mı bu tasvire? Bugün gazeteciliğe dair diğer bütünsel yorumlara baktığımızda; dijital gazeteciliğin toplumsal olguyu gerçekle değil, gerçeğin çevresine ördüğü anlamlarla sağladığını görebiliriz. Sözün özünü söyleyelim; medyanın gerçek görevinde artık bilgi ve gerçeği sunma değil; gerçeği, bilgiyi anlamlandırma yolu var. Elbette bunda dijital üretim süreçlerinin bütünselleşmesinin de büyük rolü mevcut. Bugün muhabirlerden, içerik küratörlerine; dosya haber üreticiliğine uzanan süreçte gerçekten anlama uzanan bir yolculuğu da görebilmek mümkün. Elbette bu tartışmalar sadece rutin haber üretimiyle var olan gazetecilik pratiklerinin de terk edilmesini, sektör içerisinde yok olmasına yönelik de bir uyarı niteliği taşıyor.
Kutsal yaratıcı: Diğerlerinden üstünlüğümüz ne?
Profesyonelleşme önümüze yaratıcılık kutsalını çıkarıyor. Bu noktada özellikle akla, dijital bir üretici olarak diğerlerinden daha yaratıcı neler sunabileceğimiz sorusu gelebilir. Sadece haber/metin üretimine odaklanan bir gazeteci olmamız gelecekte özellikle yapay zeka ve otomasyon gazeteciliğe dair uygulamalar yüzünden elenmeye de sebebiyet verebilir. [ii] Ürettiğimiz haberde ve mimaride; üretim bandında ne kadar geniş yer kaplıyoruz? Yeni medyanın ölçeği büyüten işçi ekonomisi, üretim bandında giderek sıkışan bir düzlemin de tehlikesini bize gösteriyor. Özellikle ABD’de temelleşen stüdyo ekonomisine bakıldığında yarının gazetecilerinin haber, video, podcast, interaktif içerik gibi bütünsel rolleri üstlenen yapıları tek elden sunabildiklerini görebilmek mümkün. Geniş yelpazedeki üretimin, tek bir elden çıkması da haber üretiminde bütünsel anlamı güçlendiren en önemli etken olarak gözüküyor. Kafa ve el emeğini birleştirebilecek iradeye sahip olmak kutsal yaratıcının işi olmalı.
Kutsal hikâye: Anlatı teknikleriyle modeli birleştirmek
Bireysel bir çağdayız. Hikâyelerin de kişiselleştirilmiş olması, gerçekliğin soyutlanabilir konseptte sunulması önem kazanıyor. Hikâye anlatıcılığı bugün hemen hemen herkesin dile getirdiği bir yöntem. Dijital gazeteciliğe, anlamla ve kişiselleştirilmiş editoryal tonuyla hedef kitlelerle kurduğu ilişki nedeniyle büyük bir yarar sağlıyor. Peki, bu noktada hikâye anlatıcılığı, globalde hangi modelle bağlantı kuruyor?
Bunu longform gazetecilik olarak yanıtlamak mümkün. Bugün birçok platform ve stüdyo, parçalara ayrılmış yazı dizileriyle anlamı kurmak yerine; hikâye anlatıcılığıyla örülü dikey kurgulu içeriklerle bütünsel bir yapı kurma yolunu seçiyor. Buna özellikle içerikte doğru duygu tasarımının yaratılmasının uzun okuma süresine ihtiyaç duyması neden oluşturuyor. Longform yapılardaki multimedya zenginliğinin de anlamı güçlendirmesi hikâye anlatıcılığının kolay bir yoldan longform'la doğru bir ilişki kurabilmesini sağlıyor. [iii]
Kutsal varlık: Gelir kararını etkileyen konular
Uçurumu geçmek için bir köprü kurmak gerekiyor. Fakat bu köprüyü hangi materyalden yapacağınızın büyük önemi var. Gelir kararı gerçek eşik gibi gözükebilir; fakat asıl kritik nokta hangi gelir yöntemine karar verileceği. Bugün gazetecilikte; ödeme duvarından, interaktif araç kiralama, bülten ve podcast ekonomisi oluşturma, doğal reklam modeline geçme, dikeyleşme gibi birçok gelir seçeneği mevcut. [iv] Özellikle bu noktada varlık ekonominizi belirleyen sınırları iyi çizmek ve hedef kitlenize uygun bir modelde ısrar etmenin önemi büyük. Peki, varlığınızı belirleyen kaygılar neler? Bazen kendinize ve gazeteciliğine dair en iyi yanıtları, sizi tehlikeye iten faktörlerde bulabilirsiniz.
Kutsal kimlik: Arketip ve hedef kitle yaratmak
Neo-liberal çağın son demlerindeyiz. Fakat bu çağın etkilerinin bizler üzerindeki kalıcılığı biraz daha sürecek gibi gözüküyor. Toplumu sınıflar değil; kimlikler, bireysel ifadeler üzerinden görme çabası, medyaya materyalist ve diyalektik bakmaya engel vuran temellerden birisi. Fakat bu durumu gazetecilikte iş modeli kurarken bir avantaja uygun hâle getirebilmek mümkün. Bugün gazetecilikteki anlam üreten büyük balıklara baktığımızda hepsinin Jung’un kişilik arketiplerinde merkezileşen unsurlarda kendilerini sınırladıklarını ve bu mekanizma üzerinden de kendilerine hedef kitle yarattıklarını görüyoruz. O hâlde arketip ve hedef kitle konusunda şunu söylemek lazım.
New York Times ''Bilge'' arketipini sahiplenmesiyle biliniyor.
Bugün bu iki kavramda dijital pazarlama dünyasından gazeteciliğe doğrudan taşınmış durumda. Buradaki esas kilit nokta ise, yayın hedefini ve kimliği sınırlamaktan öte geliyor. Yani yelpazeyi çok iyi daraltmak ve sınırı doğru çizebilmek model noktasında başarı getiren bir etken.
Eşikten sonraki gazeteciliğin özeti:
Dijital gazetecilik sadece haber yazmayan, haber ekonomisini yürüten, bütünleşik paydaşlarını ortak bir stüdyo ekonomisine sokabilen kişilerde merkezileşiyor.
Gerçeği yalnızlaştırmıyor; onu bir bütünün içerisine konumlayarak anlam yaratıyor.
Profesyonel iş görme kaidelerini manipüle ediyor.
Teknolojinin ve enformasyonun dayattığı zorunlu kullanım biçimleri içerisinde kendisini konumluyor.
Temeli soyut ve derinliğe oturan yeni birleşik anlamları yaratıcılıkla bağdaştırarak üretmeyi hedefliyor.
İleri okumalar:
i Kovach, Bill ve Tom Rosenstiel. Introduction. (2001). The Elements of Journalism.
ii Pink, D. A Whole New Mind: Why Right-Brainers Will Rule the Future (2006)
iii Kiuttu 2013
iv The Aspen Institute Communications and Society Program (2017). “The future of Journalism: A Report on the Aspen Institute Dialogue
Ericsson, Hill+Knowlton Strategies, Kantar Sifo
Cxense. (2019). “Don’t stop the press! What does the future hold for journalism”